Świnka (nagminne zapalenie przyusznic)

Opis choroby

Świnka, nazywana również mumpsem, to ostra choroba infekcyjna, która związana jest z zapaleniem ślinianek przyusznych, czasem z zajęciem trzustki, gonad (gruczołów płciowych i rozrodczych) i opon mózgowo-rdzeniowych. Choroba wywoływana jest przez RNA wirusy z grupy Paramyxoviridae.

Przyczyny

Choroba ta występuje w wieku dziecięcym. Przed wprowadzeniem szczepień ochronnych chorowały na nią głównie dzieci w wieku 2-15 lat, rzadko dorośli. Wirusy wywołujące chorobę przenoszone są przez człowieka drogą kropelkową, a także przez bezpośredni kontakt z chorym lub z przedmiotami skażonymi drobinami śliny. Okres wylęgania choroby wynosi 14-25 dni, a możliwość zakażenia 7 dni przed wystąpieniem objawów, do 9 dni po ich ustąpieniu.

Częstotliwość (zachorowalność)

W Polsce na świnkę chorują głównie dzieci w wieku 5-9 lat. Niemowlęta do 7-10 miesięcy są zwykle odporne, pod warunkiem, że matka chorowała na świnkę. Rzadko odnotowuje się zachorowanie w grupie noworodków i osób starszych. Zachorowalność według płci jest na porównywalnym poziomie.

Według danych GUS zachorowalność na świnkę spada. W roku 2013 zarejestrowano 2 436 osób, natomiast w roku 2017 odnotowano już o 776 przypadków mniej. Dane te potwierdzają również statystyki Departamentu Zapobiegania oraz Zwalczania Zakażeń i Chorób Zakaźnych u Ludzi GIS.

Objawy

Chorzy najczęściej zgłaszają takie dolegliwości jak:

·         bóle mięśni, głowy, osłabienie, brak apetytu, dreszcze, gorączkę,

·         czasem występują nudności, wymioty i krwawienie z nosa,

·         po ok. 2 dniach pojawiają się: ból, obrzęk jednej lub obu ślinianek przyusznych (30-40% zakażonych),

·         podczas badania stwierdza się obrzęk, zaczerwienie okolicy ujścia przewodu śliniankowego, stan zapalny błony śluzowej gardła i wewnętrznej strony policzków.

Choroba zazwyczaj przebiega łagodnie i mija po okresie 7-10 dni.

U mężczyzn choroba może przebiegać w postaci zapalenia jądra i najądrza. Obserwowane jest zaczerwienienie i obrzęk jądra, występowanie bólu, z promieniowaniem do krocza. Ból ten nasila się w trakcie poruszania się. Przebyta świnka u mężczyzn może być przyczyną niepłodności.

U kobiet natomiast może pojawiać się zapalenie jajników, objawiające się bólami podbrzusza. Nie powoduje niepłodności.

Nietypowe postaci świnki związane mogą być także z zapaleniem trzustki, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych i zapaleniem ucha. Rzadkimi postaciami świnki są: zapalenie tarczycy, nerwu wzrokowego, gruczołu łzowego, zapalenie stawów czy śródmiąższowe zapalenie płuc.

Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów

Objawy świnki często można pomylić z objawami grypowymi, dlatego ważna jest wizyta lekarska potwierdzająca diagnozę.

Rozpoznanie i diagnoza

Rozpoznanie ustalane jest zwykle na podstawie zaobserwowanych objawów u pacjenta. W celu pewnego rozpoznania przydatne może być badanie wirusologiczne. Możliwe, ale rzadkie są zachorowania osób uprzednio zaszczepionych, zwłaszcza w wyniku bliskiego i intensywnego kontaktu z osobą chorą.

Sposoby leczenia

W przypadku świnki leczy się tylko objawy. W razie potrzeby stosowane są leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Chorzy powinni zastosować nawadnianie doustne i płukanie ust. Wskazane jest także, aby unikać kwaśnych potraw.

Powikłania

Powikłania występujące wskutek przebiegu świnki występują częściej u dorosłych niż dzieci. Wśród powikłań wymienia się:

·         zapalenie jądra skutkujące upośledzeniem funkcji plemnikotwórczych,

·         zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu: głuchota typu odbiorczego, padaczka, porażenie, wodogłowie,

·         inne, występujące rzadko:

 neurologiczne: zespół Gullaina i Barrégo, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego, polineuropatie, zapalenie błędnika, porażenie nerwu twarzowego,

 okulistyczne: zapalenie spojówek, twardówki, rogówki,

 hematologiczne: małopłytkowość,

 zapalenie stawów,

 zapalenie mięśnia sercowego,

 zachorowanie w I trymestrze ciąży zwiększa ryzyko samoistnego poronienia.

Zapobieganie

Podstawą zapobiegania zachorowania na świnkę jest stosowanie profilaktyki w postaci szczepień ochronnych zgodnie z kalendarzem szczepień. Szczepienia te zalecane są także osobom dorosłym, które nie chorowały na świnkę, zwłaszcza kobietom planującym ciążę.

W przypadku wystąpienia choroby zalecana jest kilkudniowa izolacja chorego (9 dni, licząc od pierwszego dnia pojawienia się obrzęku ślinianek).

Źródła:

[1] Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych.
[2] Dubiel B., Wybrane choroby wirusowe, [w:] Interna Szczeklika 2018, red. P. Gajewski i in., Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2018, s. 2380-2382.
[3] Panasiuk B., Świnka, [w:] Medycyna rodzinna : podręcznik dla lekarzy i studentów, red. A. Windaka, S. Chlabicz, A. Mastalerz-Migas, Wydawnictwo Termedia, Poznań 2015, s. 609-610.

Wyszukaj i Umów się!

Najbliższe wolne terminy do lekarzy ze specjalizacji: Choroby zakaźne

Umów konsultacje