Astma oskrzelowa u dzieci
Opis choroby
Astma należy do grupy przewlekłych chorób układu oddechowego. Jej objawy mogą pojawić się w każdym wieku, lecz najczęściej występuje w pierwszych latach życia dziecka. Długoletnie obserwacje wskazują, że w 1/3 przypadków objawy kliniczne pojawiają się przed ukończeniem 2 roku życia. U pacjentów z łagodniejszymi postaciami choroby objawy astmy ustępują lub łagodnieją po okresie dojrzewania. Jednak u około 1/3 chorych mogą utrzymywać się również w życiu dorosłym.
Astma oskrzelowa nazywana jest także dychawicą oskrzelową, związana bezpośrednio z napadami duszności przy wydechu, z towarzyszącym, charakterystycznym świstem i furkotaniem oraz uczuciem zagrożenia. Przyczyną jest nieprawidłowa praca oskrzeli i oskrzelików.
Przyczyny
Wśród czynników przyczyniających się do rozwoju astmy oskrzelowej u dzieci można wymienić dwie grupy: osobnicze i środowiskowe.
Czynniki osobnicze:
· predyspozycja genetyczna,
· atopia,
· nadreaktywność oskrzeli,
· płeć,
· rasa lub inne czynniki etniczne.
Czynniki środowiskowe:
· alergeny w środowisku domowym: roztocze kurzu domowego, pleśnie, alergeny pochodzenia zwierzęcego, alergeny karaluchów,
· alergeny poza domem: pyłki roślin, pleśnie,
· bierne i czynne palenie tytoniu,
· infekcje wirusowe,
· niska urodzeniowa masa ciała,
· zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego,
· dieta i stosowanie innych leków,
· otyłość.
Częstotliwość (zachorowalność)
Częstość astmy jest zróżnicowana regionalnie. Zależy głównie od czynników genetycznych, środowiskowych, zdrowotnych, jak i od warunków socjalno-bytowych i kulturowych. Wskaźniki występowania astmy w grupie dzieci wahają się na świecie od 2,8% do 37%. Szacuje się, że choruje na nią około 34 mln osób na świecie. W krajach europejskich wynik ten oscyluje około 10%. Z danych GUS wynika, że z powodu chorób układu oddechowego – w tym astmy, w roku 2016 odnotowano 13 895 zgonów.
Objawy astmy oskrzelowej
Objawy astmy mają zmienny charakter nasilenia. Często ustępują samoistnie lub pod pływem zastosowania leczenia. Poza epizodami i napadami mogą również w ogóle nie występować.
Objawy podmiotowe:
· podstawowym objawem jest duszność, ma charakter napadowy, ze zmiennym nasileniem, może się pojawiać o każdej porze dnia i nocy, może występować samoistnie lub po ekspozycji na czynniki wyzwalające objawy – np. alergeny,
· duszność połączona z wrażeniem ściskania w klatce piersiowej,
· charakterystyczny, świszczący oddech,
· meczący kaszel – suchy, napadowy,
· współwystępowanie innych objawów – np. alergicznego nieżytu nosa.
Objawy przedmiotowe, stwierdzone w okresie występowania objawów – objawy osłuchowe: świsty (rozlane, obustronne, głównie wydechowe), furczenie, wydłużony oddech. U niektórych chorych można także zaobserwować pracę dodatkowych mięśni oddechowych.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
W momencie wystąpienia objawów należy zapewnić dziecku wygodną pozycję, otworzyć okno w celu dostarczenia świeżego powietrza, rozpiąć ubranie, uspokoić chorego, zachować opanowanie. Niemniej jednak objawy u dziecka takie jak: świszczący oddech, problemy z oddychaniem, duszności, świadczą o konieczności zgłoszenia się do lekarza.
Rozpoznanie i diagnoza
W znacznej części przypadków prawidłowo przeprowadzony wywiad pozwala na ustalenie rozpoznania i wyodrębnienie czynnika przyczynowego choroby. W tym przypadku dziecko lub opiekun pytany jest m.in. o takie kwestie jak: objawy choroby, częstość i nasilenie objawów, opis napadu, czynniki wywołujące zaostrzenie objawów, wpływ choroby na dziecko i rodzinę, aktywność fizyczna, absencja w szkole, występowanie astmy i chorób atopowych u członków rodziny, współistnienie chorób atopowych (alergia pokarmowa, atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa), dotychczasowe leczenie, czynniki środowiskowe.
W badaniu przedmiotowym stosowana jest spirometria (badanie podczas którego mierzona jest objętości i pojemności płuc oraz przepływy powietrza znajdującego się w płucach i oskrzelach w cyklu oddechowym). W celu dalszej diagnostyki wykonywane są również testy alergiczne i inne badania pomocnicze.
Sposoby leczenia
Leczenie astmy jest leczeniem kompleksowym obejmującym:
· ograniczenie do minimum lub wyeliminowanie kontaktu dziecka z alergenem wywołującym objawy,
· przewlekłe leczenie przeciwzapalne,
· leczenie objawowe, stosowanie tzw. leków wziewnych,
· edukację dziecka i rodziny.
Leczenie w astmie oskrzelowej jest leczeniem stopniowym. O sposobie decyduje stopień ciężkości rozpoznania choroby. W przypadku zmiany stopnia ciężkości zmianie ulega także leczenie farmakologiczne. W każdym z przypadków zmiana ta dokonywana jest na podstawie 3-4 miesięcznej obserwacji pacjenta. W przypadku dzieci najodpowiedniejszą formą podawania leków jest droga wziewna, kiedy to lek podawany jest bezpośrednio do miejsca przeznaczenia. W zależności od wieku dziecka stosuje się różne sposoby podawania leków. Dla dzieci w wieku 4 lata i młodsze: MDI+spejser z maseczką twarzową, nebulizator; dla dzieci w wieku 4 do 6 lat: MDI+spejser z ustnikiem; dla dzieci powyżej 6 roku życia: nebulizator, wielodawkowy inhalator proszkowy, inhalator ciśnieniowy aktywowany wdechem, MDI+spejser z ustnikiem.
Dieta w astmie oskrzelowej
W astmie oskrzelowej należy stosować dietę eliminującą z jadłospisu produkty zawierające alergeny pokarmowe reagujące krzyżowo z alergenami wziewnymi.
Poradniki online:
Kulus Marek, Dziecko z astmą w szkole i przedszkolu
http://www.bc.ore.edu.pl/Content/166/cmppp_astma_e.pdf
Co w płucach świszczy? – czyli: małe dzieci z astmą lub zespołem krupu
http://akademia.srv180c.pl/akademia5/pdf/poradnik-rodzice.pdf
główna strona do kontaktu http://akademia.srv180c.pl/#
Źródła:
[1] Pietrzyk J. J., Kwinta P., Pediatria, t. 3, Kraków 2018.
[2] Kubicka K., Kawalec W., Pediatria, t. 1, Warszawa 2006.
[3] Gajewski P. (red.), Interna Szczeklika 2018, Kraków 2018.
