Zespół stopy cukrzycowej

Opis choroby

Do jednych z poważniejszych powikłań cukrzycowych należy zespół stopy cukrzycowej. Zgodnie z definicją Międzynarodowej Grupy ds. Stopy Cukrzycowej (IWGDF) jest to infekcja, owrzodzenie i/lub destrukcja tkanek głębokich, w połączeniu z zaburzeniami neurologicznymi oraz chorobami naczyń obwodowych, w różnym stopniu zaawansowania w kończynach dolnych (poniżej kostki) u chorych na cukrzycę. Zespół ten rozwija się u ok. 10% pacjentów chorych na cukrzycę. Konsekwencją przewlekłych owrzodzeń jest amputacja kończyny dolnej.

Przyczyny

Wśród czynników prowadzących do wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej wymienia się upośledzenie funkcji nerwów oraz rozwój miażdżycy kończyn dolnych. Nie bez znaczenia są również: deformacja stopy, modzele, obrzęki, infekcje, czy urazy mechaniczne. W grupie tej znajdują się także inne przyczyny, jak: otyłość, retinopatia (uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki oka), palenie papierosów i spożywanie alkoholu oraz zaniedbanie pielęgnacji stóp – higieny i stosowania właściwego obuwia.

Częstotliwość (zachorowalność)

Według International Diabetes Federation w 2017 roku na cukrzycę chorowało 425 milionów osób. Szacuje się, że do 2045 roku liczba ta wzrośnie nawet do 629 milionów. W Polsce, według danych GUS za rok 2016, liczba ta sięga 2,1 miliona osób w wieku 15 lat i więcej.

Z danych dotyczących zachorowalności w USA owrzodzenie stóp pojawiające się z różnych powodów dotyczy 15% osób dotkniętych cukrzycą. Niestety aż w 80-85% owrzodzenie to prowadzi do amputacji kończyny. Aby wskaźnik ten malał, niezwykle ważne są działania prewencyjne, edukacja pacjentów i świadomość szybkiej reakcji w przypadku wystąpienia niepokojących objawów.

Objawy zespołu stopy cukrzycowej

Objawy wskazujące na możliwość wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej, to m.in.:

·        sucha skóra z obecnością hiperkeratozy (nadmierne rogowacenie naskórka),

·        występowanie modzeli (zgrubienie warstwy naskórka),

·        występowanie deformacji palców stóp (palce młoteczkowate),

·        wyczuwalne tętno na obu tętnicach stóp, wskazujące na etiologię neuropatyczną (bóle neuropatyczne),

·        cienka, znikoma i blada skóra stóp,

·        wyraźnie chłodna stopa,

·        sucha martwica.

Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów

Osoby z cukrzycą lub zespołem stopy cukrzycowej powinny codziennie przeprowadzać samokontrolę stóp pod kątem urazów i zmian skórnych, które szybko wykryte mogą mieć decydujące znaczenie w leczeniu. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub lekarza diabetologa w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki.

Rozpoznanie i diagnoza

W wielu przypadkach przeprowadzenie badania podmiotowego (wywiadu) i przedmiotowego (fizykalnego) pozwala postawić właściwe rozpoznanie.

W badaniu podmiotowym uwzględniane są następujące informacje:

·        długość chorowania na cukrzycę,

·        występowanie innych powikłań niż stopa cukrzycowa,

·        urazy stopy, owrzodzenia,

·        występowanie bólów neuropatycznych, nasilających się zwłaszcza w nocy,

·        nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenie cholesterolu w surowicy,

·        aktywność fizyczna lub jej brak,

·        palenie papierosów i spożywanie alkoholu,

·        status społeczny pacjenta.

W badaniu przedmiotowym stosowane są następujące badania diagnostyczne:

·        badanie czucia nacisku, bólu, wibracji, temperatury,

·        ocena potliwości stóp,

·        ocena mikrokrążenia, tętna na tętnicy grzbietowej stopy i tętnicy piszczelowej tylnej,

·        ocena stanu skóry i paznokci, deformacji stóp, obuwia i skarpet.

Sposoby leczenia

Leczenie zespołu stopy cukrzycowej obejmuje spektrum czynności. Najważniejsze jest wyrównanie metaboliczne cukrzycy (glikemia, wartość lipidów, ciśnienie tętnicze), co bezpośrednio przekłada się na poprawę gojenia się uszkodzonej skóry.

Równie ważne jest dostosowanie wkładek ortopedycznych do obuwia chorego mających na celu poprawę komfortu kończyny, jej odciążenia i poprawę wyników leczenia. W zależności od stanu pacjenta stosowane jest także obuwie ortopedyczne. W przypadku wystąpienia infekcji wdrażana jest antybiotykoterapia.

W uzasadnionych przypadkach wprowadzone zostaje leczenie miejscowe i zabiegi chirurgiczne. Leczenie miejscowe owrzodzeń obejmuje głównie: zabiegi chirurgiczne, podiatryczne, antyseptykę, zastosowanie odpowiednich opatrunków. Wśród niekonwencjonalnych metod wspomagających leczenie zespołu stopy cukrzycowej wymienia się: metodę VAC (metoda podciśnieniowa) i metodę PRP (opatrunki z wykorzystaniem osocza bogato płytkowego), terapię larwami (larwy muchy Lucilia sericata) oraz leczenie tlenem hiperbarycznym (terapia hiperbaryczna).

Dieta w zespole stopy cukrzycowej

Podstawą leczenia zespołu stopy cukrzycowej jest stosowanie prawidłowej diety dla cukrzyków, o odpowiedniej kaloryczności oraz regularny wysiłek fizyczny, dostosowany do wieku i możliwości ruchowych pacjenta. Zobacz poradniki poniżej.

Poradniki online:

Menu dla diabetyka. Książka kucharska

http://cukrzyca.ippez.pl/cukrzyca2/wp-content/uploads/2017/08/ksiazka-kucharska_.pdf

Zdrowe żywienie w cukrzycy

https://www.szkolacukrzycy.pl/szkoly/0/120/zdrowe_zywienie_w_cukrzycy.pdf

Źródła:

[1] International Diabetes Federation, IDF Diabetes Atlas, 8th edition, 2017.

[2] Główny Urząd Statystyczny, Infografika Światowy Dzień Walki z Cukrzycą (14 listopada), [dostęp z dnia 16.11.2018] http://stat.gov.pl/infografiki-widzety/infografiki/infografika-swiatowy-dzien-walki-z-cukrzyca-14-listopada,46,2.html

[3] International Working Group on the Diabetic Foot (IWGDF), Glossary, [dostęp z dnia 16.11.2018] http://iwgdf.org/consensus/glossary/

[4] Drela E., Mielcarz G., Zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej – od epidemiologii do diagnostyki, „Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne” 2017, nr 3, s. 73-77.

[5] Karnafel W. (red.), Zespół stopy cukrzycowej. Patogeneza, diagnostyka, klinika, leczenie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.

[6] Korzonek M., Markel A., Czarnota-Chlewicka J., Zespół stopy cukrzycowej – problem wciąż aktualny, „Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne” 2016, nr 1, s. 1-8.

[7] Kapuściok J., Zespół stopy cukrzycowej (ZSC), Cz. 2 : Diagnoza pielęgniarska, „Magazyn Pielęgniarki i Położnej” 2017, nr 5, s. 20-22.

Wyszukaj i Umów się!

Najbliższe wolne terminy do lekarzy ze specjalizacji: Cukrzyca

Umów konsultacje